Właściwy poziom cholesterolu ?
Panuje dużo zamieszania wokół kwestii prawidłowego poziomu cholesterolu u ludzi. Poziomy, które przed kilkoma laty uważane były za prawidłowe teraz już okazują się nimi nie być. Pacjenci cieszą się przychodząc z wynikami badania do lekarza. Widzą na wydruku, że ich cholesterol mieści się w normie. Lekarz burzy jednak tę radość ponieważ tamte normy już według najnowszych wytycznych nie są aktualne. Z drugiej strony wiele informacji dociera do ludzi z internetu oraz od “nowych autorytetów medycznych”. W Polsce ostatnio popularny jest Pan Jerzy Zięba. Twierdzi on, że obniżanie norm docelowych poziomów cholesterolu jest niczym innym jak napędzaniem spirali farmakologicznego leczenia zaburzeń cholesterolowych – czyli rajem dla koncernów farmaceutycznych.
Komu wierzyć ?
Po zebraniu danych z bardzo wielu wcześniej wykonanych badań wiemy, że między 50 – 70 mg/dL stanowi optymalny poziom cholesterolu LDL (ten, który nazywany “złym cholesterolem”). Posiadanie LDL na tym poziomie jest związane z najmniejszym ryzykiem wystąpienia w przyszłości chorób na tle miażdżycowym. Czy wiele osób obecnie posiada LDL na optymalnym poziomie ? Zdecydowanie nie. Natomiast w badaniach populacji krajów o niskim stopniu cywilizacji, plemion zbieracko-łowieckich, noworodków, ssaków naczelnych, populacji wciąż spożywających niewiele różniąca się od “pierwotnej” dietę – średnie poziomy LDL są właśnie w tym optymalnym zakresie (1). Jako ciekawostkę dodam, że aktualnie ludzie są jedynymi ssakami na ziemi posiadającymi średni LDL wyższy niż 80mg/dL. Prawdopodobnie jednak nie możemy się tym jako gatunek chwalić ponieważ….
…Niestety jemy to co jemy.
Jaki jest zatem dla nas wybór ?
- Zmienić dietę ?
- Włączyć leki obniżające poziom cholesterolu ?
Przede wszystkim musimy pamiętać że wybór istnieje !
Muszą o tym fakcie pamiętać wszyscy “aktorzy” tego spektaklu. Pacjent, lekarz … oraz wspomniany Pan Jerzy (i jemu podobni ludzie lekko i korzystnie dla swoich wypowiedzi interpretujący fakty).
Poziom LDL cholesterolu a częstość incydentów wieńcowych w profilaktyce pierwotnej (Ref 1)
Poziomy optymalne cholesterolu są nimi bez względu na mody i stanowiska ekspertów od tysięcy lat.
Problemem jest jedynie to:
- Co my wyprawiamy ze swoim zdrowiem
- Co lekarze nam doradzają (zwykle niestety za mało zaleceń niefarmakologicznych a za dużo tabletek)
- Co w jednym zdaniu może napisać nasz Pan Jerzy – czyli, że mamy do czynienia ze spiskiem firm farmaceutycznych :)
Jeśli już jesteśmy przy spiskach to pragnę przypomnieć, że:
Aktualne wytyczne towarzystw kardiologicznych wskazują prawidłowy poziom LDL cholesterolu u pacjentów, którzy dotychczas nie chorowali (na chorobę wieńcową, udar, cukrzycę , choroby nerek) na między 100 a 115 mg/dL.
Kolejne pytanie zatem – gdzie jest ten spisek medycyny akademickiej ?
Wartości optymalne 50-70 a normy kardiologów 100-115 ?
Przecież wiemy, że przy poziomach LDL 50-70 praktycznie nie obserwuje się miażdżycy u człowieka – to czy wyznaczenie zbyt wysokiego pułapu “współczesnego stanu zdrowia w zakresie LDL” przez ekspertów nie jest w pewnym sensie przyznaniem, że nasz obecny styl życia tak oddalił się od prawidłowego, że prawie wszystkich zaliczamy do grupy pacjentów z hipercholesterolemią ?
Z drugiej strony pomyślmy jaki mielibyśmy hałas medialny gdyby jednak eksperci zalecali rzeczywiste poziomy optymalne ? Już teraz przecież Pan Jerzy krzyczy o spisku. Gdyby zalecali jeszcze niższe poziomy – aż strach pomyśleć, chyba ludzie rozdeptaliby tych biednych lekarzy :)
A teraz może Państwa zaskoczę, ale napiszę coś co jest już na 100% na zupełnie przeciwnymi biegunie niż argumentacja Pana Jerzego. zaproponuję swoją spiskową teorie. Brzmiałaby ona pewnie tak:
Wyznaczenie przez ekspertów optymalnego poziomu LDL cholesterolu dla zdrowej populacji (profilaktyka pierwotna) na poziomie niższym niż obecnie zalecane 100-115 mg/dL spowodowałoby ogromne obciążenie systemów ubezpieczeniowych kosztami refundacji terapii, których (wtedy zgodnie z prawem i normami) mogliby żądać od systemów ochrony zdrowia pacjenci.
Czyli Pan Jerzy mówi: “Za dużo obniżają normy”
Ja twierdzę: “Za mało obniżyli normy i nie pokazują przez to z całą siłą pacjentom jak daleko ci znajdują się od stanu optymalnego”. Mamy taki kompromis pomiędzy finansami systemów zdrowotnych a apetytem producentów leków. A i pacjentom nie jest tak źle jak nie są tak daleko od normy :)
Taka medyczna gra strategiczna.
Poziom LDL cholesterolu w zależności od diety (De Biase SG e t al. Arq Bras Cardiol. 2007 Jan;88(1):35-9. Vegetarian diet and cholesterol and triglycerides levels.)
Obniżanie poziomu cholesterolu dietą?
Jak obliczono powierzchowna korekta diety typowo zalecona przez lekarza na wizycie nr 1 po stwierdzeniu, że pacjent ma podwyższony poziom cholesterolu skutkuje średnio 5% jego obniżeniem. Zatem według schematu na wizycie nr 2 lekarz przestrzegając wytycznych postępowania oświadcza, że teraz gdy już wyczerpane zostały możliwości działania dietą (tzw. interwencja dotycząca stylu życia) pacjent powinien (dla własnego dobra) zacząć przyjmować leki obniżające cholesterol.
Opisany schemat jest codzienną obserwacją pracy lekarzy – i nie dotyczy lekarzy polskich ale generalnie tak funkcjonuje współczesna medycyna.
Natomiast randomizowana analiza przeprowadzona przez zespół Dr Deana Ornisha (publikacja w JAMA) wykazała, że:
Głęboka korekta dotycząca stylu życia (dieta + aktywność fizyczna) skutkuje nie 5 a 40% zmniejszeniem poziomu cholesterolu … nie ma już wtedy żadnej potrzeby włączania leków jego poziom obniżających. Nikt z badanej grupy w ciągu roku obserwacji nie wymagał takiego leczenia !
Kolejnym argumentem za zwróceniem się ku dietetycznej koncepcji obniżenia cholesterolu jest fakt, iż jak podano w JAMA w 2002r ⅔ pacjentów, którym przepisano statyny w USA odstawia je w ciągu pierwszego roku terapii.
Kilka przykładów „afrodyzjaków cholesterolowych”
Orzechy brazylijskie – w badaniu udowodniono, że już spożycie 4 orzechów brazylijskich obniża poziom złego LDL-cholesterolu o 20% już dziewięć godzin po ich spożyciu ! Efekt jednorazowego ich spożycia utrzymywał się do miesiąca czasu ! Ale uwaga przedawkowanie tych orzeszków może doprowadzić do zgromadzenia nadmiaru selenu w organizmie (1)
Ref Colpo E et al. “A single consumption of of high amounts of the Brazil nuts improves lipid profile of healthy volunteers” J.Nutr.Metab.2013,s1-7
Kapusta włoska (Brassica oleracea acephala) – udowodniono, że podawanie 150ml soku z tego warzywa przez 12 tygodni powoduje znaczną poprawę profilu cholesterolowego u badanych. Wykazano zwiększenie ilości dobrego HDL-cholesterolu oraz zwiększenie współczynnika HDL/LDL o 52%, stężenie złego LDL spadło o 10%, a index aterogenności (tendencji to tworzenia blaszek miażdżycowych) zmalał o 24%. Przy okazji tak samo jak w poprzednim badaniu zwiększył się u badanych poziom selenu. Należy przypomnieć, że współcześnie stosowane leki dość dobrze radzą sobie z obniżaniem “złego” LDL cholesterolu natomiast są praktycznie nieskuteczne w podnoszeniu poziomu “dobrego” HDL cholesterolu. Tymczasem proszę sok z kapusty włoskiej i taaakie wyniki !
Ref Kim SY et al. Biomed Environ Sci. 2008 Apr;21(2):91-7. doi: 10.1016/S0895-3988(08)60012-4. Kale juice improves coronary artery disease risk factors in hypercholesterolemic men.
Błonnik pokarmowy również obniża poziom złego LDL cholesterolu. Niestety nie wykazano jednoznacznie jego wpływu na podwyższenie dobrego HDL. Problem w tym, że u ponad 90% amerykanów nie stwierdza się go w minimalnych wymaganych ilościach w diecie. W naszych kuchniach, piekarniach i restauracjach królują oczyszczone mąki, pozbawione prawie w 100% błonnika. Spożycie owoców i warzyw – wiadomo jak jest. No to cholesterol wspina się do góry !
Ref. Whitehead Aet al. Am J Clin Nutr. 2014 Dec;100(6):1413-21. doi: 10.3945/ajcn.114.086108. Epub 2014 Oct 15. Cholesterol-lowering effects of oat β-glucan: a meta-analysis of randomized controlled trials.
Odnośnie błonnika jeszcze cytat – wypowiedź kogoś mądrego, jest nim Walter Willett dyrektor Wydziału Nauk o Żywieniu Harvard School of Public Health:
Powinno się przesunąć produkty zbożowe z przetworzonych ziaren, takie jak jasne pieczywo, do kategorii słodyczy, ponieważ ich wpływ na metabolizm jest w gruncie rzeczy taki sam
Owoce – w badaniu, w którym podawano ludziom 20 porcji owoców dziennie (!) wykazano, że nawet taka ekstremalna ilość owoców nie powoduje niekorzystnych działań na masę ciała i ciśnienie tętnicze. Natomiast pomimo dużej zawartości cukrów – głównie fruktozy dieta ta obniżała poziom LDL cholesterolu oraz triglicerydów.
Badanie nr 2 – Spożywanie codziennie suszonych jabłek może zmniejszyć poziom LDL o 24% w ciągu 6 miesięcy!
1. Meyer BJ et al. S Afr Med J. 1971 Feb 20;45(8):253-61. Some physiological effects of a mainly fruit diet in man. 2. Chai SC et al. J Acad Nutr Diet. 2012 Aug;112(8):1158-68. doi: 10.1016/j.jand.2012.05.005. Daily apple versus dried plum: impact on cardiovascular disease risk factors in postmenopausal women.
Kurkuma – kurkumina aktywny składnik indyjskiej kurkumy (jest też w curry) może hamować wchłanianie cholesterolu w jelitach (działanie podobne do leku ezetymibu). Może również zwiększać przemianę cholesterolu w kwasy żółciowe przez zwiększa jego wydalanie. Dzięki właściwościom przeciwutleniającym zmniejsza ona utlenianie cząsteczek LDL.
Ekstrakt z drożdży z czerwonego ryżu – zawiera on ten sam składnik, który znajduje się w statynach a odpowiada za hamowanie syntezy cholesterolu. Ale również z tego powodu jego dawkowanie powinno być kontrolowane przez lekarza.
Statyny
Znamy zalety statyn. U pacjentów z hipercholesterolemią leczonych tymi lekami udowodniono zmniejszenie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. Poza obniżaniem poziomu cholesterolu udokumentowano dla statyn działanie przeciwzapalne i stabilizujące funkcję śródbłonka naczyniowego. Wykazano to w wielu badaniach. Każdy kardiolog i internista musi to wiedzieć chociażby po to, aby udzielić właściwych odpowiedzi na egzaminach i uzyskać specjalizację. Wiadomo również, że leki te mogą powodować działania uboczne. Są nimi między innymi :
- bóle mięśni (miopatia i rabdomioliza)
- uszkodzenie wątroby
- zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy
- zwiększone ryzyko wystąpienia śródmiąższowej choroby płuc
(Wymienione za charakterystyką produktu leczniczego dla preparatu simvastatyny)
Co z ryzykiem nowotworu?
Metaanaliza badań nad związkiem statyn z rakiem piersi obejmowała badania, gdzie obserwowano wszystkie trzy możliwe wyniki, wzrost zachorowalności, spadek, a także brak korelacji leczenia statynami z występowaniem tego nowotworu (1) . Niemniej połączona analiza nie podtrzymała opinii o ochronnym działaniu statyn przed rakiem piersi.
W przeciwieństwie do poprzedniej analizy kolejna obejmowała pacjentki, które przyjmowały statyny przez długi okres czasu. Wykazała ona niestety ponad dwukrotne zwiększenie ryzyka wystąpienia dwóch typów histopatologicznych raka piersi (rak przewodowy i zrazikowy) u pacjentek, które przyjmowały statyny przez ponad 10 lat.
1. Undela et al. Breast Cancer Res Treat. 2012 Aug;135(1):261-9. doi: 10.1007/s10549-012-2154-x. Epub 2012 Jul 18. Statin use and risk of breast cancer: a meta-analysis of observational studies. 2. McDougall JA et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2013 Sep;22(9):1529-37. doi: 10.1158/1055-9965.EPI-13-0414. Epub 2013 Jul 5. Long-term statin use and risk of ductal and lobular breast cancer among women 55 to 74 years of age.
Można bez leków !
Włączenie do diety pokarmów bogatych w błonnik pokarmowy (owsa, ziaren, jęczmienia, łuski babki jajowatej psyllium), źródeł białka roślinnego (soja, migdały) oraz rezygnacja z większości pokarmów pochodzenia zwierzęcego i pokarmów przetworzonych powoduje normalizację poziomu cholesterolu bez jakiejkolwiek konieczności przyjmowania preparatów farmakologicznych ! Potwierdzono to w badaniach a podsumowano w opracowaniu z 2003r.
Jenkins DJ. et al. Comp Biochem Physiol A Mol Integr Physiol. 2003 Sep;136(1):141-51. The Garden of Eden--plant based diets, the genetic drive to conserve cholesterol and its implications for heart disease in the 21st century.
Aktywność fizyczna
Ponad wszelką wątpliwość obniża cholesterol. Aktywnych porównano z dobraną grupą kontrolną nie ćwiczących – wyniki nie budzą wątpliwości. Zmniejsza się poziom złego LDL cholesterolu a zwiększa dobrego HDL. Wysiłek fizyczny wpływa na poziom 11 różnych lipoprotein (1). Nie intensywność a systematyczność podejmowanej aktywności fizycznej jest najbardziej istotna z punktu widzenia celu jakim jest obniżenie cholesterolu. Osoby ćwiczące intensywnie, nawet jeśli były w lepszej formie fizycznej nie mogły się pochwalić przewagą większej redukcji poziomu cholesterolu.
Co ciekawe również znany jest efekt odwrotny ! Otóż obniżenie poziomu cholesterolu (dieta, leki) spowodowało w ciągu 16 tygodni u 75% pacjentów wycofanie się wcześniej zapisywanych nieprawidłowości w badaniu wysiłkowym. W grupie kontrolnej, w której w tym samym czasie nie uzyskano obniżenia poziomu cholesterolu niekorzystne zmiany w próbie wysiłkowej wycofały się jedynie u 13% ! (2)
1. Kraus W.E et al. Effects of the amount and intensity of exercise on plasma lipoproteins. NEJM 2002 347(19), s 1483-1492
2. Mansur A.P et al. Effect of cholesterol lowering treatment on positive exercise tests in patients with hypercholesterolemia and normal coronary angiograms. Heart 1999; 82 (6) 689-693
Medytacja
Umiejętność rozładowania stresu i frustracji również może powodować obniżenie poziomu cholesterolu. Poprawia się wtedy stosunek dobrego HDL do cholesterolu całkowitego oraz obniża poziom triglicerydów.
O'Keefe JH Jr et al. J Am Coll Cardiol. 2004 Jun 2;43(11):2142-6. Optimal low-density lipoprotein is 50 to 70 mg/dl: lower is better and physiologically normal.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że wykonane przeze mnie zebranie danych obiektywnych oraz dołączenie kilku własnych, subiektywnych komentarzy dotyczących problematyki rozpoznawania zaburzeń cholesterolowych i ich korygowania będzie Państwu pomocne. Życzę wszystkim powodzenia na drodze do uzyskania optymalnych jego poziomów !
