Czy pomiar tętna jest naprawdę taki prosty?

Czy wiesz, że nie zawsze jesteśmy w stanie wyczuć falę tętna? Jeśli praca serca jest niemiarowa, to zdarza się, że powstaje skurcz, ale zgromadzonej krwi w sercu jest zbyt mało, aby fala tętna była wyczuwalna. Wtedy możemy jej nie poczuć pod opuszkami palców. Zdarza się, że nawet przyrządy do badania tętna dają się oszukać.

Witam Was w kolejnym odcinku podcastu ZawałOFFcy. W poprzednich odcinkach (poświęconych znaczeniu badania tętna, lokalizacji miejsc do badania tętna, obliczaniu tętna w sposób prawidłowy) właściwie można powiedzieć, że opanowaliśmy podstawy tej jakże praktycznej i przydatnej umiejętności.

Ale jak to w życiu bywa, na pewnym etapie zaczynają się schody, zaczynają się trudności. A z drugiej strony za chwilę wejdziemy na zupełnie inny poziom wiedzy.

Tak jak już wspomniałem w poprzednim odcinku naszego tętniącego cyklu, wszystko jest łatwe i mało skomplikowane w momencie, w którym nasze serce bije miarowo.

Tętno może być wtedy wolniejsze lub szybsze, ale przede wszystkim jest miarowe. Swoją miarowością tętno odpowiada w 100 procentach pracy naszego serca.

Natomiast naprawdę wiele osób doświadcza przejściowych, a czasami nękających przewlekle zaburzeń rytmu serca. Od takich najprostszych i najłagodniejszych zaburzeń rytmu serca, jakimi są dodatkowe pobudzenia, czyli dodatkowe skurcze (o nich mówiłem w 16 odcinku podcastu ZawałOFFcy link do www) ).

I właśnie, aby wytłumaczyć Wam na najprostszym przykładzie posłużymy się tymi dodatkowymi skurczami serca.

Jeżeli serce skurczy się przedwcześnie, zanim napłynie do niego w rozkurczu wystarczająca ilość krwi, to automatycznie wyrzuci tylko tyle krwi ile w tym momencie w komorze się znajduje – czyli wyrzucona do aorty ilość krwi będzie mała.

I teraz jeżeli przypomnijcie sobie, że tętno jest miarą odkształcenia mechanicznego ściany naszych tętnic przez właśnie tą w tłoczoną porcję krwi, to w tej chwili już powinniście zdawać sobie sprawę z tego, że w przypadku takiego przedwczesnego skurczu serca to odkształcenie, które tworzy fale tętna będzie małe!

I dlatego właśnie niejednokrotnie nie jesteśmy w stanie wyczuć fali tętna spowodowanej przez przedwczesny skurcz serca!

To bardzo ważna uwaga z praktycznego punktu widzenia.

Jeszcze raz powtórzę: skurcz jest przedwczesny, komora jest prawie pusta, serce wyrzuca małą ilość krwi, nie powstaje istotne odkształcenie tętnicy, dlatego nie wyczuwamy fali tętna spowodowanego przez przedwczesne pobudzenie.

Ale nie tylko my nie wyczuwamy! W osobnym odcinku zajmiemy się urządzeniami do pomiaru tętna i do pomiaru ciśnienia tętniczego, których podstawa działania opiera się na analizowaniu fali tętna. Jak możecie się już w tej chwili domyślić, urządzenia też dadzą się w tej sytuacji oszukać.

Jeżeli już wiemy, że możemy nie wyczuć fali tętna po przedwczesnym pobudzeniu serca, to przejdziemy do prostej arytmetyki. W przypadku, gdy w czasie kiedy analizujecie puls w ciągu 60 sekund na 80 uderzeń serca pojawiło się 10 pobudzeń dodatkowych. Jakie będzie wtedy obliczone przez was tętno?

Wydaje się, że z 80 cyklów pracy serca jesteście w stanie wyczuć po prostu 70 uderzeń tętna!

10 nie wyczujecie opuszkiem palca, ponieważ tak jak przed chwilą mówiliśmy one będą niewyczuwalne.

W takim przypadku czy pomiar tętna odzwierciedla rzeczywistą częstość pracy serca?

No oczywiście, że nie odzwierciedla! Serce wykonało 80 cyklów pracy, co prawda 10 z nich to były pobudzenia przedwczesne, ale wciąż był to cykl pracy serca. Tymczasem Wy obliczyliście tętno na 70 uderzeń pulsu na minutę…

Czym jest deficyt tętna?

I ta właśnie różnica pomiędzy rzeczywistą ilością cyklów serca a z mierzonym przez Was tętnem w medycynie ma swoją specjalną nazwę i nazywa się deficytem tętna.

Powtórzę jeszcze raz: różnica pomiędzy rzeczywistą częstością pracy serca a obliczonym przez Was pulsem to deficyt tętna.

Deficyt tętna będziemy obserwowali w przypadku różnego rodzaju zaburzeń rytmu serca zarówno tych napadowych, które pojawiają się od czasu do czasu jak i tych utrwalonych, które już towarzyszą naszym pacjentom na stałe. Mogą to być pobudzenia dodatkowe nadkomorowe, pobudzenia dodatkowe komorowe, ale mogą to być właśnie takie utrwalone arytmie, jak trzepotanie i migotanie przedsionków.

Dlatego właśnie zależy mi, abyście zapamiętali z tego odcinka, że w przypadku zaburzeń rytmu serca pomiar tętna niestety niekoniecznie będzie odzwierciedlał rzeczywistą częstość pracy serca.

Deficyt tętna oznacza jego zaniżenie, czyli zawsze obliczymy mniej uderzeń tętna w stosunku do ilości cyklów serca. Nie jest ani logiczne, ani oczywiście możliwe, aby ilość obliczonych uderzeń tętna była większa od ilości cyklów serca, to działa po prostu tylko w jedną stronę.

Jeżeli poznaliśmy już deficyt tętna związany z zaburzeniami rytmu, to teraz powiem kilka słów o tym co bardzo Was niepokoi, kiedy pojawiają się zaburzenia rytmu serca, a Wy badacie wtedy swoje tętno.

Znów na chwilę odwołam się do 16 odcinka podcastu, gdzie tłumaczyłem w jaki sposób powstaje taka dłuższa przerwa w pracy serca, którą nazywamy pauzą po pobudzeniu dodatkowym. Zawsze możecie wrócić do tego odcinka, aby sobie to przypomnieć.

Tłumaczyłem wtedy, że po każdym pobudzeniu dodatkowym nasze serce jest wyposażone w ewolucyjny bezpiecznik, który zapobiega łatwemu pojawianiu się groźnych dla życia bardzo szybkich arytmii. Dlatego właśnie po pobudzeniu dodatkowym serce przez chwilę nie daje się pobudzić kolejnemu impulsowi. Dzięki temu mechanizmowi chronimy się przed przedwczesną śmiercią z powodu groźnej arytmii. Natomiast to, co wyczuwamy mierząc swoje tętno, to nagła przerwa w pracy serca – to właśnie pauza. I to bardzo często naszych pacjentów niepokoi.

Zwróćcie uwagę, że po prawidłowym skurczu serca, który powodował uderzenie tętna pojawia się pobudzenie dodatkowe, które jak już przed chwilą ustaliliśmy nie wygeneruje uderzenia tętna, a jeszcze po tym pobudzeniu dodatkowym pojawia się ta zabezpieczająca nas pauza!

Czyli badając nasze tętno przez chwilę w takim przypadku zastanawiamy się co się dzieje?

Czy mój palec się przemieścił i nie wyczuwa już tętna? Czy może, co gorsza moje serce stanęło na chwilę?

Jak powstają przerwy w pracy serca?

A tymczasem to zupełnie normalna sytuacja. Po prostu w przypadku badania tętna ta przerwa będzie się wydawała dłuższa niż gdybyśmy przyłożyli słuchawkę stetoskopu lekarskiego i osłuchiwali to serce.

Ponieważ w trakcie osłuchiwania, słyszelibyśmy również tony akustyczne pobudzenia dodatkowego.

Podsumowując, u każdego pacjenta przypadku niemiarowości pracy serca, w przypadku pojawienia się pobudzeń dodatkowych, w trakcie badania tętna będą pojawiały się przerwy, będą pojawiały się pauzy. Ich obecność wynika z mechanizmu powstawania fali tętna, jak i fizjologii pracy serca związanej z pojawianiem się pauzy po pobudzeniu dodatkowym.

Musicie wiedzieć, że jest to po prostu fizjologiczna sytuacja. Jeżeli Wasza arytmia do tej pory nie była diagnozowana, to musicie ją właściwie ze swoim kardiologiem zdiagnozować. A pomiary tętna mogą służyć do wykrywania zaostrzeń zaburzeń rytmu serca. Ponieważ nie każdy dzień u pacjenta z napadowymi zaburzeniami rytmu serca jest takim samym dniem. Są okresy zaostrzeń i są okresy kiedy arytmia może się nawet bardzo istotnie wyciszać.

To wszystko w dzisiejszym odcinku. Dzisiaj nie było już tak łatwo z naszym tętnem. Pojawiły się zaburzenia rytmu serca. Dowiedzieliśmy się czym jest deficyt tętna i dlaczego, w jakim mechanizmie podczas badania tętna w przypadku zaburzeń rytmu powstają przerwy, czyli pauzy.

Mam nadzieję, że ta wiedza zmniejszy Wasz stopień niepokoju, jeżeli sami u siebie tego typu sytuacje wybadacie.

W kolejnym odcinku zajmiemy się tym, co już zapowiadałem, czyli wykorzystaniem urządzeń elektronicznych do diagnozowania tętna i będę mówił też o tym, w jaki sposób te urządzenia będą się myliły w przypadku występowania u nas zaburzeń rytmu serca.

Odcinek jest częścią cyklu na temat Tętna. Tutaj możecie nadrobić braki: