Nadciśnienie tętnicze jest jedną z czołowych przyczyn zgonów i niepełnosprawności na świecie. Dzieje się tak przede wszystkim z powodu jego odległych konsekwencji (uszkodzenia narządowe, niewydolność serca, udary) .

W wytycznych dotyczących leczenia nadciśnienia tętniczego jako pierwszy krok postępowania rekomenduje się tzw. „modyfikację stylu życia„. Główne zalecenia dotyczące zmiany stylu życia dotyczą redukcji masy ciała, ograniczenia spożycia alkoholu oraz zastosowania odpowiedniej diety. Obecnie zgodnie z rekomendacjami towarzystw kardiologicznych główny element dietetyczny zalecanej modyfikacji stanowi dieta DASH (ang. dietary approach to stop hypertension)

Gdy krok pierwszy nie przynosi efektu – u pacjenta pomimo próby zmiany diety utrzymuje się nadciśnienie tętnicze lekarz włącza leki. Jeden, dwa – nawet do pięciu lub sześciu preparatów na pacjenta. Średnio pacjent leczony z powodu nadciśnienia przyjmuje obecnie 3 leki.

Ograniczenia farmakoterapii :

• nie wpływa na przyczynę nadciśnienia
• jest związane z występowaniem działań ubocznych leków
• istnieje ryzyko odstawienia przez pacjenta leku bądź leków z czasem  (brak systematyczności w leczeniu farmakologicznym)

Nadciśnienie tętnicze – droga do diety DASH

DASH to rodzaj owocowo – warzywno – nabiałowo (niskotłuszczowy nabiał) – mięsnej diety z małą zawartością cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych. Dowiedzmy się jak doszło do rekomendacji akurat diety DASH.

Już praca z 1974 roku dokumentowała silny związek diety zwierzęcej z wysokimi wartościami ciśnienia tętniczego (1). Ciekawy efekt obserwowano u studentów wegetarian, którym dołączono do diety pokarmy mięsne – zaobserwowano zwyżkę RR już po 1 1 dniach. Następnie po zmianie powrotnej diety również po kilku dniach doszło do normalizacji ciśnienia tętniczego (2).

Wyniki publikowanych w ostatnich latach prac badawczych konsekwentnie potwierdzają, że obniżanie ciśnienia tętniczego jest korzystne nawet do wartości 11o/70 mmHg.  W najbliższych miesiącach oczekujemy  zmiany wytycznych postępowania w nadciśnieniu tętniczym, które te korzyści podkreślą w oficjalny sposób.

Pytanie: Czy w ogóle takie wartości ciśnienia są naturalne dla człowieka ?

W pracy z roku 1937 opisano właśnie takie średnie wartości ciśnienia ( śr 107/71 mmHg !!!) oraz dodatkowo brak tendencji do zwyżki ciśnienia wraz w wiekiem w prowincjonalnych regionalnych Chin. Jak wiemy dla populacji krajów cywilizowanych średnie wartości ciśnienia są obecnie dużo wyższe oraz istnieje wyraźna tendencja do wzrostu ciśnienia wraz z wiekiem.  Jak się okazuje dieta  ludzi badanych w latach trzydziestych XX wieku była praktycznie w 100% wegetariańska. Jedzenie mięsa było ograniczone do „specjalnych okazji”: świąt, wesel, pogrzebów etc (3).

Aby nie wydawało się nam, że poprzedni przykład jest bardzo wyjątkowy proszę – oto kolejny. Takie same średnie wartości ciśnienia (105/66 mmHg) oraz prawidłowości utrzymywania się na stałym praktycznie poziomie w ciągu życia w badanej populacji wykazano dla mieszkańców Afryki. W diecie dominowały również pokarmy roślinne z dominacją zbóż, kukurydzy, warzyw, owoców oraz dziko rosnących gatunków roślin (4).

Obecnie w cywilizowanym świecie jedyną grupą, która utrzymuje zbliżone średnie wartości ciśnienia są ściśli wegetarianie – czyli weganie. Proszę zwrócić uwagę na porównanie wartości ciśnienia tętniczego populacji miasta Framingham w USA z grupą lakto-wegetarian (wegetarianie dopuszczający spożywanie nabiału) oraz grupą wegan (wyłącznie pokarmy pochodzenia roślinnego). Zarówno w zakresie ciśnienia skurczowego jak i rozkurczowego najniższe wartości rejestrowane były u wegan i są one zbliżone do notowanych w cytowanych powyżej badaniach sprzed II wojny światowej w Afryce i Chinach (5).

Przedstawiony wykres pochodzi z pracy Franka Sacksa naukowca Uniwersytetu Harvarda i ewidentnie dokumentuje relacje między dietą, a wartościami ciśnienia tętniczego (6).

Przekręt z dietą DASH

Dieta DASH została opracowana przez zespół ekspertów. Jednak pierwszym autorem dokumentu jest wspomniany Frank Sacks. Czy dieta DASH zatem jest dietą wegańską jak wskazywałyby na to wszystkie dowody naukowe zebrane wcześniej? Okazuje się że nie!

W trakcie debat nad jej ostatecznym kształtem została ona „wzbogacona” o pokarmy pochodzenia zwierzęcego, aby  cytat ” była akceptowalna dla nie-wegetarian” (w oryginale „to be palatable to non-vegetarians”) !!!

Mamy zatem trochę dwuznaczną sytuację. Rekomendacja ma dotyczyć diety optymalnej z punktu widzenia leczenia nadciśnienia tętniczego, tymczasem pomimo dowodów naukowych w ostatniej fazie edycji wytycznych dietetycznych zapisy zostają „stępione” poprzez dołączenie pokarmów zwierzęcych, których spożycie nota bene pogarszało efekt w zakresie redukcji ciśnienia tętniczego !!! Czy takie małe sformułowanie jest ważne? Jeśli weźmiemy pod uwagę ilość ludzi chorujących na nadciśnienie tętnicze – tylko w Polsce sięgająca nawet 10 mln (z czego większość albo nie zdiagnozowana albo nie optymalnie leczona) to okazuje się, że to małe sformułowanie mogłoby skutkować potężnymi zmianami w spożyciu produktów mięsnych oraz nabiału.  Z pewnością nie jest to korzystne dla gospodarek poszczególnych krajów. Być może istnieje szansa, iż potężne lobby przemysłu spożywczego mogło wpłynąć na edytorów wytycznych? Chyba każdy musi ocenić tą sytuację sam dla siebie…

Aby tego było jeszcze mało kilka lat później następna metaanaliza po raz kolejny potwierdza, że dieta wegetariańska może być jednym ze sposobów zapobiegania, ale również leczenia nadciśnienia tętniczego (7). Publikacja oparta na dużym materiale w Nutrients porównuje lakto-owo-wegeterian do wegan. Porównane dane dotyczą wielu problemów chorobowych.  Okazuje się, że weganie w porównaniu do wszystkożerców oraz wegetarian mają dodatkowe korzyści w postaci niższego ciśnienia tętniczego, ale również mniejszego ryzyka cukrzycy typu 2, otyłości i zgonu z powodu choroby serca bądź naczyń. Przedstawiony poniżej wykres pokazuje ponad połowę mniejszą szansę nadciśnienia tętniczego u lakto-owo-wegetarian i 75% (!) zmniejszenie  tego ryzyka w grupie wegan w porównaniu do jedzących typową dietę (8).

Czy w grupie vegan potrzebne jest leczenie nadciśnienia tętniczego?

Prawdopodobnie interwencja lekarza jest potrzebna w tej grupie wyłącznie w przypadku nadciśnienia wtórnego. Jednak nadciśnienie wtórne stanowi jedynie około 10% wszystkich rejestrowanych przypadków nadciśnienia tętniczego. Przyczyną są: zaburzenia hormonalne, nowotwory, wady serca i dużych naczyń, zwężenie tętnic nerkowych, miąższowa choroba nerek, choroby neurologiczne, ciąża, działania uboczne leków, toksyny.

Czy możemy sobie wyobrazić że 9 na 10 pacjentów, którzy aktualnie przyjmują po kilka leków dziennie jest w stanie bez nich żyć …. z prawidłowym ciśnieniem tętniczym ?

Szkoda, że niewielu pacjentów o tym wie, szkoda, że niewielu lekarzy o tym wie… Szkoda, że manipulowano przy rekomendowanej diecie DASH

Jak zwykle bardziej świadomi skorzystają. Niebawem więcej o możliwościach dietetycznego leczenia nadciśnienia tętniczego – obserwujcie Turn Fit

Bądźcie bardziej świadomi – Zwróćcie się ku zdrowiu – Turn Fit !

Źródła:

1. Am J Epidemiology 1974 vol 100 no 5

2. California and Western Medicine 1926 Vol 24 , No 3

3. The Lancet April 17 1937

4. The Lancet Jan 5 1929

5. Hypertension 2006: 47;296-308

6. Am J Clin Nutr 1988 48 795-800

7. JAMA 2014; 174(4):577-87

8. Nutrients  2014 6, 2131-2147