Dieta ketogeniczna – low-carb
Czy skusiliby się Państwo na dietę niskowęglowodanową, na przykład na bardzo popularną od jakiegoś czasu dietę Atkinsa? Jest bardzo skuteczną dietą redukcyjną, ale czy to znaczy, że ma same zalety?
Ketogeniczna dieta low-carb, czyli dieta ubogowęglowodanowa jest zdecydowanie skuteczną dietą w redukowaniu masy ciała, spalaniu tkanki tłuszczowej. Powoduje również obniżenie poziomu złego cholesterolu – efekt ten jest zależny głównie od redukcji masy ciała. Znane są również opracowania dotyczące jej skuteczności w tłumieniu napadów padaczki. Bardzo znaną dietą typu low-carb jest, wspomniana wcześniej, dieta Atkinsa. Jako ciekawostkę dodam, że twórca i propagator tego typu diety – Pan Atkins sam zmarł nagle. Bardzo bogaty Atkins cierpiał na dużego stopnia nadwagę i nadciśnienie tętnicze. Badania wykonane po utracie przytomności, w śpiączce, wykazały obecność ognisk martwicy zawałowej oraz zastoinową niewydolność serca.
Kolejne diety ketogeniczne – diety low-carb są pochodnymi diety Atkinsa. Bardzo popularna w USA jest na przykład dieta South Beach, która dopuszcza większą ilość złożonych węglowodanów niż jej pierwowzór.
Temat porównania skuteczności zdrowotnej diet jest zawsze bardzo trudny ponieważ nie dysponujemy obiektywnymi badaniami porównującymi bezpośrednio dwa protokoły dietetyczne (head-to head comparison).
Nie mniej jednak postaram się zaprezentować to co jest dostępne – a wnioski Państwo wyciągniecie sami.
Mocne strony low-carb
Nie ulega dyskusji, że diety low-carb sprawnie zmniejszają masę ciała. Dysponujemy też wiarygodnymi danymi z kilku badań klinicznych, świadczącymi o poprawie kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2. Udało mi się znaleźć 13 badań (patrz zdjęcie poniżej). We wszystkich tych badaniach brane pod uwagę były krótkookresowe punkty końcowe: redukcja masy ciała, poziom glukozy, poziom insuliny, HbA1c. Żadna z tych analiz nie badała wpływu diety na klinicznie istotne punkty końcowe (długość życia, powikłania narządowe, ryzyko kardiologiczne czy onkologiczne). No właśnie, czy mamy tego typu dane?
Ketogeniczna dieta low-carb a cukrzyca
Low-carb a ryzyko kardiologiczne i śmiertelność
Diecie low-carb przypisuje się również inne działania, między innymi zmniejszanie ryzyka występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. Muszę przyznać, że dotychczas nie udało mi się znaleźć na potwierdzenie tej tezy żadnych celowanych wiarygodnych badań klinicznych. Poniżej na ilustracjach widoczne są wyniki wyszukiwania bazy PubMed – brak danych.
Ketogeniczna dieta low-carb a śmiertelność
Ketogeniczna dieta low-carb a choroby serca
Dostępne analizy diety low-carb
Jeśli nie mamy wyników celowanych badań klinicznych, to chciałbym przedstawić zestawienie dostępnych badań populacyjnych i metaanaliz analizujących skuteczność tego rodzaju diet w zakresie wpływu na długość życia i skutki kliniczne.
- Analiza pacjentów z badania Nurses Health Study i Health Professional Follow-Up Study, którzy przebyli zawał serca wykazała, że:
- stosowanie diety niskowęglowodanowej z dużą zawartości białka i tłuszczy pochodzenia zwierzęcego skutkowało:
- wyższą o 33% śmiertelnością całkowitą
- wyższą 0 51% śmiertelnością z przyczyn kardiologicznych
- wzrostem ryzyka śmierci wraz ze zmniejszaniem ilości węglowodanów w diecie
- stosowanie diety niskowęglowodanowej z białkami pochodzenia roślinnego nie wiązało się z podwyższonymi ryzykiem śmiertelności
- stosowanie diety niskowęglowodanowej nie przekładało się na poprawę rokowania u pacjentów po zawale serca [1]
- stosowanie diety niskowęglowodanowej z dużą zawartości białka i tłuszczy pochodzenia zwierzęcego skutkowało:
- Metaanaliza 17 badań, łącznie ponad 272 tysiące pacjentów.
- Wśród pacjentów, u których potwierdzono duże zmniejszenie zawartości węglowodanów w diecie całkowita śmiertelność była podwyższona o 31%.
- Zaletą tej analizy jest ilość uczestników – wadą jej obserwacyjny, a nie prospektywny charakter [2].
- Badanie ze Szwecji. Trzy protokoły diety: WHO (HDI), śródziemnomorska, niskowęglowodanowa. 924 mężczyzn badanych i obserwowanych przez ponad 10 lat [3]. Stwierdzono że:
- stosowanie diety śródziemnomorskiej wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka zgonu o 17%
- stosowanie diety niskowęglowodanowej zwiększało ryzyko zgonu z powodu choroby układu krążenia o 44%
- Analiza Funga z 2010 roku. Wybrane grupy z dużych populacji badania Nurses Health Study i Health Professional Follow-Up Study. 26 lat obserwacji kobiet i 20 lat obserwacji mężczyzn bez wcześniejszej choroby serca, nowotworu i cukrzycy [4]. Stwierdzono że:
- dieta niskowęglowodanowa zwiększała ogólne ryzyko zgonu o 12 %
- dieta niskowęglowodanowa z dużą zawartością pokarmów zwierzęcych zwiększała ogólne ryzyko zgonu o 23 %, z powodu chorób serca o 14%, z powodu nowotworu o 28%
- dieta niskowęglowodanowa z dużą zawartością warzyw zmniejszała ogólną śmiertelność o 20% a z powodów sercowo-naczyniowych o 23%
- Pacjenci z cukrzycą typu 1:
- u których stosowano dietę niskowęglowodanową bogatą w białko i tłuszcze mieli wyraźnie większy wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych (Coronary Calcium Score – CCS).
- którzy spożywali więcej węglowodanów mieli mniej zwapnień w tętnicach wieńcowych oraz mniejsze ryzyko schorzeń kardiologicznych i niższe poziomy hemoglobiny glikowanej (HbA1c – wyznacznik długoterminowej kontroli poziomów glukozy u pacjentów w cukrzycą) [5].
- Badanie kohortowe „The Women’s Lifestyle and Health” przeprowadzone w regionie Upsala w Szwecji. Ponad 42 tysiące kobiet obserwowano przez 12 lat [6].
- Ryzyko przedwczesnego zgonu stopniowo narasta wraz ze stopniem redukcji ilości węglowodanów a towarzyszącym zwiększaniem proporcji białka w diecie
- Narasta ogólna śmiertelność, ale szczególnie rośnie wśród kobiet ryzyko zgonu z powodu choroby serca
- Grecka część projektu European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. 10 letnia obserwacja ponad 22 tysięcy zdrowych ludzi [7].
- Zwiększone spożycie węglowodanów wiązało się ze zmniejszeniem ryzyka zgonu
- 22% zwiększenie ryzyka śmierci było związane z jednoczesnym połączeniem obniżenia zawartości węglowodanów i zwiększeniem zawartości białka w diecie
Badanie wspierające dietę niskowęglowodanową
- Badanie z Japonii [8] na grupie ponad 9 tysięcy ludzi obserwowanych przez 29 lat wykazało że:
- wśród kobiet na umiarkowanie niskowęglowodanowej diecie ryzyko zgonu z przyczyn kardiologicznych było o 40% mniejsze
- efekt ten nie był obserwowany u mężczyzn
Zebrane wnioski z badań obserwacyjnych i metaanaliz dosyć spójnie dokumentują fakt, zwiększenia ryzyka zdrowotnego w przypadku protokołów dietetycznych zmniejszających spożycie węglowodanów a zwiększających spożycie białka i tłuszczy pochodzenia zwierzęcego (mięso, jaja, ryby, sery).
Dla kardiologa ważny przepływ wieńcowy
Nie wiemy dokładnie jaka była przyczyna śmierci pioniera diety low-carb, ale wiemy, że taka dieta powoduje upośledzenie funkcji tętnic, a konkretnie ich rozszerzenia się w reakcji na przekrwienie [11,12]. Zagadnienie dotyczy również przepływu w tętnicach wieńcowych – badanie analizujące ukrwienie mięśnia sercowego z pomocą radioizotopowej perfuzji mięśnia sercowego przeprowadzono w 2000r [13]. W tym właśnie badaniu pacjenci na diecie roślinnej wykazywali poprawę (zmniejszenie zaburzeń przepływu wieńcowego – kolor zielony), podczas gdy dietetyczne protokoły o niskiej zawartości węglowodanów, a przez to większej zawartości białka i tłuszczy powodowały efekt odwrotny – czyli pogorszenie przepływu wieńcowego (kolor czerwony).
Przepływ wieńcowy a dieta roślinna (zielony) oraz wysokobiałkowa low-carb (czerwony)
Dwa słowa o tłuszczach w komórkach mięśniowych
Pokarmy tłuste i zawierające dużo białka zwierzęcego, to pokarmy powodujące po spożyciu wyrzut dużych ilości insuliny. To pokarmy, które w głównej mierze powodują rozwój oporności na insulinę. Problem w tym, że w naszych głowach oporność na insulinę tradycyjnie była wiązana z spożywaniem węglowodanów. Tymczasem dużo większy wzrost oporności na insulinę na diecie bogatej w tłuszcze niż na diecie bogatej węglowodany wykazano już w badaniu J. Shirley Sweeney z 1927 roku w Archives of Internal Medicine. Nie ulega kwestii że proste, rafinowane cukry są niezdrowe i nie powinny być obecne w diecie. Ale największą szkodę w tym zakresie czynią nam tłuszcze i białka zwierzęce. Rola wewnątrzkomórkowych cząsteczek tłuszczy (intramuscular fat) gromadzących się w naszych komórkach mięśniowych w zwiększaniu oporności na insulinę została opisana przed wielu naukowców. Proces ten z pewnością zasługuje na szersze wyjaśnienie ponieważ stanowi patofizjologiczną podstawę i mechanizm powodujący rozwój epidemii naszych czasów – cukrzycy typu 2. Dziś wspominam o tym tylko z perspektywy namawiania nas na dietę ketogeniczną o zwiększonej zawartości tłuszczy.
Zatem czy mamy stosować dietę, która już po 3 godzinach od spożycia dużej ilości tłuszczy zmniejsza efektywność działania naszej insuliny i wychwyt komórkowy glukozy z krwi? Taką właśnie dynamikę tego procesu wykazano za pomocą bardzo dokładnych badań z wykorzystaniem spektroskopii rezonansu magnetycznego [9, 10].
Możemy się z pewnością zgodzić, że zmniejszenie masy ciała, do którego doprowadzi dieta ketogeniczna będzie miało korzystny efekt w zakresie obniżenia ryzyka cukrzycy t.2 – choroby naturalnie związanej z otyłością. Natomiast droga do uzyskania tego efektu jest niefizjologiczna. Jest to niepotrzebne narażanie naszego organizmu na ketogeniczne kryzysy z konsekwencjami zwiększenia ryzyk opisanych w cytowanych badaniach.
Podsumowanie
Dietom low-carb nie można odmówić efektywności w zmniejszaniu masy ciała. Są one naprawdę efektywne w tym zakresie. Pytanie jaka jest zdrowotna cena tej efektywności? Czy nie jest tak, że za poprawę wyglądu w aspekcie estetycznym płacimy własnym zdrowiem? Kolejnym zagadnieniem jest stosowanie diety ketogenicznej jako narzędzia do przełamywania insulinooporności u pacjentów z cukrzycą t. 2 lub u otyłych pacjentów z zespołem metabolicznym. To bardzo złożone zagadnienie, mające również wpływ na naszą mikrobiotę jelitową – inną, gdy przeważają pokarmy pochodzenia zwierzęcego (czytaj tutaj).
Czy dietetycy, którzy stosując ten schemat, informują pacjentów o przedstawionych powyżej wynikach badań?
Czy Państwo decydowaliby się na taką dietę znając opisane dane?
Mam nadzieję, że przedstawiony materiał pomoże Państwu w wyrobieniu sobie własnej opinii na modny temat ketogenicznej diety low-carb.
Zwróć się w stronę zdrowia – Turn-Fit !
Źródło:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25246449
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23372809
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20826627
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20820038
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19219420
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17391111
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17136037
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25201302
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10334314
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3574210/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23829973
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22850317
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11108325
