Lipoproteina (a): Cichy genetyczny marker miażdżycy. Sprawdź swoje ryzyko zawału i udaru

Wielu z nas regularnie bada poziom cholesterolu, wierząc, że kontrola LDL to klucz do zdrowia serca. Co jednak, jeśli istnieje inny, znacznie rzadziej mierzony wskaźnik, który może mówić o Twoim ryzyku więcej, niż myślisz? Mowa o Lipoproteinie (a) – niedocenianym, ale niezwykle ważnym markerze, który pozwala ocenić zagrożenie miażdżycą i przedwczesnym zatykaniem się naczyń krwionośnych.

Czym jest Lipoproteina (a) i dlaczego różni się od „złego cholesterolu” LDL?

Lipoproteina (a), często oznaczana jako Lp(a), jest specyficzną cząsteczką krążącą w naszej krwi. Można ją opisać jako zmodyfikowaną formę „złego cholesterolu” LDL. Kluczowa różnica polega jednak na tym, jak na nią wpływamy.
Podczas gdy poziom cholesterolu LDL możemy skutecznie obniżać poprzez modyfikację diety i stylu życia, poziom Lipoproteiny (a) jest od nich w znacznie mniejszym stopniu zależny. Jest on uwarunkowany przede wszystkim genetycznie. Oznacza to, że możemy odziedziczyć skłonność do jej wysokiego poziomu.
Co istotne, Lipoproteina (a) jest uznawana za niezależny czynnik ryzyka. Nawet jeśli Twój poziom LDL jest niski, wysoki poziom Lp(a) wciąż stanowi problem i podnosi ryzyko sercowo-naczyniowe.

Wysoki poziom Lipoproteiny (a) – jakie stwarza zagrożenie dla zdrowia?

Szacuje się, że podwyższony poziom Lipoproteiny (a) może występować nawet u 10% do 20% populacji. Wyższe stężenie tej cząsteczki wiąże się bezpośrednio z wyższym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Dzieje się tak z kilku powodów.

Stan prozakrzepowy: Ryzyko tworzenia się zakrzepów

Gdy Lipoproteiny (a) jest za dużo, może ona powodować tak zwany stan prozakrzepowy. Cząsteczka ta konkuruje z plazminogenem, co w praktyce oznacza, że upośledza naturalny proces organizmu odpowiedzialny za rozpuszczanie mikroskrzepów (fibrynolizę). W rezultacie zakrzepy nie tylko łatwiej się tworzą, ale też trudniej je usunąć. Może to prowadzić do czopowania małych naczyń i zaburzeń ukrwienia.

Przewlekły stan zapalny i wapnienie naczyń

Lp(a) aktywnie podtrzymuje i stymuluje stan zapalny w ścianach naczyń krwionośnych. Transportuje do nich tak zwane utlenione fosfolipidy, które prowokują tlące się zapalenie – podstawowy czynnik rozwoju miażdżycy. Pacjenci z wysoką Lp(a) często mają też podwyższone inne markery stanu zapalnego, jak choćby białko CRP. Dodatkowo, wysoki poziom Lp(a) sprzyja wapnieniu – nie tylko blaszek miażdżycowych, ale również płatków zastawek serca, co przyspiesza ich twardnienie i starzenie się.

Konsekwencje kliniczne: Zawał serca, udar i amputacje

Te mechanizmy przekładają się na realne, poważne zagrożenia. Dane pokazują, że wysoka Lipoproteina (a) wiąże się z:

• Podwyższonym ryzykiem zawałów serca.
• Około 40% większym ryzykiem udarów.
• Prawie 60% większym ryzykiem amputacji kończyn, spowodowanym krytycznym niedokrwieniem.

Badanie poziomu Lipoproteiny (a): Kiedy wykonać i jak interpretować wyniki?

Mimo tak poważnych konsekwencji, badanie poziomu Lipoproteiny (a) wciąż zlecane jest zbyt rzadko. Dane z USA pokazują, że miało je wykonane mniej niż 1% pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. W Europie wytyczne zaczynają zalecać, by oznaczyć ten marker przynajmniej raz w życiu.

Wynik badania może być przedstawiony w dwóch różnych jednostkach: miligramach na decylitr (mg/dL) lub nanomolach na litr (nmol/L).

Interpretacja wyników:

Poziom prawidłowy: Poniżej 30 mg/dL (lub poniżej 75 nmol/L).

Strefa pośredniego ryzyka: 30-50 mg/dL (lub 75-125 nmol/L).

Poziom podwyższony (wysokie ryzyko): Powyżej 50 mg/dL (lub powyżej 125 nmol/L).

Poziom bardzo wysokiego ryzyka: Powyżej 70 mg/dL (lub powyżej 150 nmol/L)

Jeśli stwierdzimy u siebie podwyższony poziom Lp(a), warto przebadać również swoich krewnych, ponieważ ryzyko, że oni również mają wysoki poziom, jest podwyższone.

Jak zarządzać wysokim poziomem Lipoproteiny (a) – leczenie i styl życia

Skoro poziom Lp(a) jest uwarunkowany genetycznie i słabo reaguje na dietę, czy jesteśmy bezsilni? Nie do końca.

Co możemy zrobić już teraz? Modyfikacja pozostałych czynników ryzyka

Wysoki wynik Lp(a) to dla pacjenta informacja, że musi z jeszcze większą determinacją zająć się wszystkimi czynnikami ryzyka, na które ma wpływ. Należą do nich:

• Intensywne obniżanie poziomu cholesterolu LDL.
• Utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego.
• Dbanie o prawidłową masę ciała.
• Kontrola metabolizmu węglowodanów (unikanie insulinooporności, stanów przedcukrzycowych i cukrzycy).
• U niektórych pacjentów po przebytych incydentach (zawał, udar) rozważa się stosowanie aspiryny.

Nowoczesne terapie – czy leki na Lipoproteinę (a) są na horyzoncie?

Obecnie nie ma jeszcze oficjalnie zatwierdzonej terapii celowanej w Lp(a). Trwają jednak zaawansowane badania kliniczne nad nowymi lekami, które wydają się bardzo obiecujące. Niektóre z badanych cząsteczek (terapie sRNA) są w stanie obniżyć poziom Lp(a) laboratoryjnie nawet o 80% do 98%. Jest szansa, że pierwsze z nich wejdą do praktyki klinicznej około 2026 roku.