Witam Was w kolejnym odcinku podcastu ZawałOFFcy. Dzisiaj temat bardziej epidemiczny niż koronawirus ponad wszelką wątpliwość. Powiem Wam kilka słów o tym czym jest zespół metaboliczny.

Po ich wysłuchaniu zrozumiecie z jak olbrzymią pandemią mamy do czynienia.

Po pierwsze, pomysł na nagranie tego odcinka dla Was powstał przy okazji przeglądania jednej z moich wykładowych prezentacji, którą zrobiłem kilka lat temu. Zwróciłem uwagę na dane epidemiologiczne dotyczące populacji naszego kraju, które były aktualne jeszcze 5-6 lat temu i zdałem sobie sprawę, że w ciągu tych lat sytuacja w naszym kraju się pogorszyła nie poprawiła. Więc chyba temat jest cały czas aktualny, co więcej nie jest lepiej tylko gorzej.

Co to jest zespół metaboliczny?

Zespół metaboliczny to występowanie grupy problemów chorobowych u tego samego człowieka, dla których podstawą jest występowanie otyłości typu brzusznego.

Zespół metaboliczny opisał w 1988 roku naukowiec, który wzywa się Raven. Powiązał on obecność tak zwanej wisceralnej tkanki tłuszczowej, czyli brzusznej tkanki tłuszczowej z występowaniem zaburzeń cholesterolowych, nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami tolerancji glukozy i cukrzycą typu 2.

Ile to jest za dużo tłuszczyku wokół pasa?

Musimy wyjść od tego wspólnego elementu każdego zespołu metabolicznego, czyli obecności brzusznej tkanki tłuszczowej. jest ona bardzo ważna, ponieważ nie jest tylko  defektem estetycznym.

Ta tkanka tłuszczowa jest bardzo aktywna hormonalnie. Problem w tym, że my tej aktywności hormonalnej nie potrzebujemy. Obecność brzusznej tkanki tłuszczowej nasila insulinooporność.

Z kolei wysokie wydzielanie insuliny sprzyja pakowaniu tłuszczu do tkanki tłuszczowej. No i mamy błędne koło, z którego wielu pacjentom bardzo ciężko jest się wydostać.

Oczywiście są ludzie, którzy są genetycznie bardziej predysponowani do kolekcjonowania brzusznej tkanki tłuszczowej, natomiast w 90% przypadków fundujemy sobie jej nadmiar dzięki naszym niewłaściwym nawykom dotyczącym stylu życia.

Zatem odnosząc się do definicji dla populacji Europejskiej obwód w pasie przekraczający:

• 80 cm u pań
• 94 cm u panów

to kryterium rozpoznania otyłości typu brzusznego. Powtórzę Jeszcze raz 80 cm dla pań, 94 cm dla panów. Bardzo łatwe kryterium – wystarczy wziąć centymetr krawiecki i sprawdzić u siebie!

I właśnie spełnienie kryterium otyłości typu brzusznego jest cechą wspólną wszystkich pacjentów z zespołem metabolicznym.

Kryteria zespołu metabolicznego

Oprócz otyłości brzusznej mamy jeszcze 4 cechy, które są charakterystyczne dla zespołu metabolicznego. Aby rozpoznać zespół metaboliczny z tych 4 cech, u pacjenta musimy stwierdzić przynajmniej 2.

1 z nich to podwyższony poziom triglicerydów. Obecnie norma dla większości laboratoriów to 150 mg na decylitr. Warto sprawdzić swoje wyniki, czy nasz poziom triglicerydów nie przekracza tego pułapu.

2 kryterium to niski poziom hdl cholesterolu. Lipoproteiny o wysokiej gęstości, czyli właśnie hdl cholesterol, to nomenklaturze moich pacjentów tak zwany „dobry cholesterol”. Czyli jednym słowem, chcemy mieć jak najwięcej dobrego cholesterolu. Można powiedzieć, że hdl cholesterol transportuje cholesterol z naszych tkanek do wątroby, czyli jakby oczyszcza nasz organizm z nadmiaru krążącego cholesterolu. Ile to jest właściwa ilość hdl cholesterolu?

• Mężczyźni powinni mieć więcej niż 40 mg na decylitr.
• U kobiet ta norma jest wyższa, ponieważ wynosi 50 mg na decylitr.

Innymi słowy, jeżeli jesteś mężczyzną i masz mniej niż 40 mg na decylitr lub jesteś kobietą i masz mniej niż 50 mg na decylitr, to spełniasz to kryterium dla zespołu metabolicznego!

3 kryterium to ciśnienie tętnicze, które przekracza 130 x 85 mm słupa rtęci. Mówimy tutaj o pomiarach domowych. Zauważcie, że nie mówimy o wartościach 140 x 90mm Hg, które to wartości najczęściej kojarzycie z wartościami granicznymi dla rozpoznania nadciśnienia! Są one niższe powtórzę: 130 x 85. Jeżeli mierzycie sobie ciśnienie i którakolwiek z tych wartości przekracza wartości graniczne, to spełniacie to kryterium. No i właśnie między innymi patrząc na dynamikę narastania ilości pacjentów w Polsce, którzy spełniają kryteria rozpoznania nadciśnienia tętniczego, zastanowiłem się i postanowiłem dla Was przygotować ten podcast.

W tej mojej prezentacji sprzed kilku lat dane mówiły o 8,5 milionach Polaków spełniających kryteria rozpoznania nadciśnienia dane za 2020 rok mówią już o 10,5 milionach Polaków. Wystarczyło kilka lat i przybyło nam 2 miliony ludzi w naszym kraju z podwyższonym ciśnieniem. Według mnie to Armagedon! Niektórzy mogą sobie pomyśleć, że przecież ich ciśnienie jest niższe niż 130 x 85, więc wszystko jest w porządku, ale nie jest, jeżeli to ciśnienie jest niższe dzięki przyjmowaniu leków, które obniżają ciśnienie! Zatem, jeżeli Twoje ciśnienie jest wyższe niż 130 x 85 albo przyjmujesz leki obniżające ciśnienie dlatego, że wcześniej rozpoznano u Ciebie nadciśnienie, to spełniasz kryterium rozpoznania zespołu metabolicznego!

4 kryterium dotyczy tego, czy Twój organizm radzi sobie dobrze z glukozą. Zapewne słyszeliście o takich stanach, które nazywamy przedcukrzycowymi. Jeżeli wykonujecie sobie badania krwi i Wasza glukoza lekko przekracza 100 mg na decylitr, to mówimy o podwyższonej glikemii na czczo. Jeżeli wykonacie sobie taki test doustnego obciążenia glukozą, kiedy to pobieracie sobie krew później wypijacie roztwór glukozy i znowu próbka jest pobierana po 2 godzinach, to w takim teście, jeżeli po 2 godzinach stężenie glukozy jest w przedziale pomiędzy 100 a 125, mówimy o upośledzonej tolerancji glukozy. I te 2 stany, czyli zbyt wysoki poziom glukozy na czczo i upośledzona tolerancja glukozy w teście są stanami przedcukrzycowymi. Ich obecność albo już rozpoznana cukrzyca typu 2 stanowią czwarte i ostatnie kryterium do rozpoznania zespołu metabolicznego.

Podsumujmy. Tytuł dzisiejszego podcastu mówił, że nieszczęścia chodzą parami. W przypadku zespołu metabolicznego można mówić o rodzeństwie, które składa się z 5 nieszczęść.

Mamy na myśli:

• otyłość typu brzusznego
• wysokie trójglicerydy
• niski hdl cholesterol
• podwyższone ciśnienie tętnicze
• stan przedcukrzycowy lub już rozpoznaną cukrzycę

Rozpoznanie otyłości typu brzusznego i dwóch z pięciu czynników, to diagnoza zespołu metabolicznego!

I jak wygląda nasza rzeczywistość? Otóż powiem Wam, że w 1998 roku w poważnym czasopiśmie, które nazywa się Diabetes Care opublikowano pracę, która pokazywała symulację rosnącej ilości pacjentów, u których będziemy w stanie rozpoznać właśnie zespół metaboliczny. Posłużono się danymi za 1995 rok, a projekcja – przewidywanie problemu – dotyczyło 2025 roku. Czyli tak naprawdę okresu za 4 lata!

Naukowcy twierdzili, że pomiędzy 1995 a 2025 ilość rozpoznań zespołu metabolicznego na świecie wzrośnie o 122%, a w krajach rozwijających się o 170%. Upłynęło już 26 lat od 1995 roku i mogę powiedzieć, że jest jeszcze gorzej niż przewidywali naukowcy. Ponieważ już dawno dogoniliśmy ilość rozpoznań, która miała być w 2025 roku!

A więc mówienie o światowej pandemii jak najbardziej ma swoje uzasadnienie w faktach!

Przyczyny pandemii zespołu metabolicznego

Przyczyny pandemii zespołu metabolicznego są chyba jasne dla większości z Was.

Przede wszystkim jest to niewłaściwa dieta. I tutaj jest coraz gorzej! Nie mamy żadnej tendencji do poprawy w skali społeczeństwa. Przede wszystkim jest coraz gorzej, ponieważ coraz bardziej przetworzone pokarmy i zanieczyszczone pokarmy spożywamy na co dzień.

Drugim czynnikiem jest palenie papierosów. I tutaj można powiedzieć, że sytuacja się troszeczkę poprawia. Nie możemy już obecnie mówić o modzie na palenie papierosów, na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat również zostały w wielu krajach wprowadzone liczne obostrzenia, dotyczące możliwości palenia w miejscach publicznych. Jednym słowem tutaj mały optymizm.

Niestety o nadciśnieniu tętniczym już wspomniałem. Liczba pacjentów z nieprawidłowym ciśnieniem wciąż narasta i to narasta w stopniu gwałtownym. Oczywiście mówimy przede wszystkim o nadciśnieniu typu pierwotnego, czyli o tym nadciśnieniu, które jest związane z naszymi błędami dotyczącymi naszych codziennych zachowań.

Kolejnym elementem jest nieprawidłowy poziom cholesterolu. Mówimy tutaj o 65% dorosłych kobiet, 70% mężczyzn. Mówiąc krótko, oglądając badania pacjentów raczej przewiduję, że będzie tam nieprawidłowy poziom cholesterolu, a mogę być miło zaskoczony, jeżeli mam pacjenta, który ten poziom ma prawidłowy. Tak aktualnie wygląda sytuacja!

Oczywiście występowanie nadwagi i otyłości jest chyba głównym i kluczowym czynnikiem. Ma związek przede wszystkim z niewłaściwą dietą, ale również z siedzącym trybem życia. Przypomnę Wam, że polskie dzieci są najbardziej dynamicznie tyjącymi dziećmi w całej Europie. Analizowałem kilka miesięcy temu wskaźniki oraz efekty akcji sponsorowanych ze środków publicznych, ze środków rządowych, mających na celu zwiększenie świadomości wśród dzieci i rodziców. Okazuje się, że pomimo tego że te akcje się odbyły, to trend jest cały czas niekorzystny i jesteśmy na szarym końcu.

Można powiedzieć, że lekarzom na 100% pracy nie zabraknie, ponieważ nasze dzieci zanim wejdą wiek dorosły już metabolicznie są chore!

Wskaźnik BMI i WHR

Przypomnę Wam, że mamy wskaźnik masy ciała tak zwany BMI, który każdy z nas powinien dla siebie obliczyć. Norma wskaźnika masy ciała to wartości pomiędzy 18,5 a 25. Obliczcie swój wskaźnik masy ciała!

• Jeżeli wasz wskaźnik masy ciała wynosi ponad 25, ale mniej niż 30 to mówimy o nadwadze.
• Jeżeli jest powyżej 30 – mówimy o jawnej otyłości.

Nie wiem czy ostatnio obliczaliście sobie wskaźnik masy ciała, wystarczy wpisać ‘kalkulator BMI’ w przeglądarkę internetową i wprowadzić odpowiednie swoje dane i od razu dostaniecie swój wynik.

Ale w przeciwieństwie do tego wskaźnika masy ciała, jest wskaźnik, który o Waszym ryzyku chorobowym, o Waszym ryzyku metabolicznym, powie jeszcze więcej niż wskaźnik masy ciała.

Jest to tak zwany wskaźnik WHR (ang. waist-hip ratio) – jednym słowem – stosunek obwodu w pasie do obwodu w biodrach. Prawidłowe wartości wskaźnika WHR to poniżej 0,8 dla kobiet i poniżej 1 dla mężczyzn. Jednym słowem, zawsze obwód w pasie powinien być u nas mniejszy o kilka centymetrów niż obwód w biodrach. Ze względu na różnice anatomiczne ten stosunek obwodu w pasie i obwodu w biodrach jest inny u kobiet i u mężczyzn i to chyba każdy zauważył.

Dlatego też normy dla wskaźnika WHR różnią się pomiędzy płciami.

Mówię o wskaźniku WHR dzisiaj przy okazji przedstawiania Wam zespołu metabolicznego, dlatego właśnie, że on jest bardziej czuły na wykrywanie otyłości, o której dzisiaj mówimy i którą dzisiaj akcentujemy, czyli otyłości typu brzusznego.

Zachęcam Was do zmierzenia sobie obwodu w pasie i obwodu w biodrach i obliczenia wskaźnika WHR.

Podsumowując dzisiejszy odcinek podcastu, starałem się Wam w jak najbardziej przystępny sposób przedstawić pojęcie zespołu metabolicznego. Przedstawiłem kryteria, przedstawiłem Wam rzeczy i zagadnienia, na które warto zwrócić uwagę, patrząc na swoją własną sytuację. Szczerze mówiąc jest bardzo prawdopodobne, że wielu słuchaczy tego podcastu może spełniać kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego. Mówię tak nie dlatego, że Wam źle życzę, bo życzę Wam jak najlepiej! Ale mówię tak dlatego, że statystyki są bezlitosne! Chciałbym, aby słuchacze mojego podcastu byli ludźmi świadomymi, aby wiedzieli na co zwracać uwagę przypadku samych siebie, ale żeby zaczęli zwracać uwagę również na sytuację swoich bliskich.

A dlaczego jest to ważne i dlaczego te kryteria zespołu metabolicznego są istotne, jak przekłada się to na losy pacjentów o tym opowiem w kolejnym odcinku za tydzień.